Een zinvol gesprek ontwerpen over mogelijke persoonlijke toekomsten
Tot voor kort hadden we een verzorgingsstaat en regelde de overheid de oude dag voor haar burgers. In de participatiemaatschappij moet iedereen dat nu zelf doen, samen met familie, buurt, locale overheden en instellingen. Dat is voor alle betrokkenen moeilijk. Wat moet er geregeld worden, wat kan er geregeld worden? En vooral: hoe, wanneer en met wie denk ik na over mijn mogelijke toekomst?
Het MyFutures project onderzocht hoe we mensen kunnen helpen na te denken over hun toekomst. Vooral door op het juiste moment het juiste gesprek over dit onderwerp te voeren. En dat gesprek is vorm te geven. Daar is deze website voor bedoeld. Hier vind je methodes, tips, voorbeelden en tools.
waarom lukt het niet?
hoe lukt het wel?
en nu actie!
Waarom lukt het niet?
Om allerlei redenen vinden we het moeilijk te anticiperen op mogelijke persoonlijke toekomsten. Bijvoorbeeld, omdat we onze behoeftes voor de toekomst niet kunnen inschatten. Of omdat we liever niet nadenken over mogelijke negatieve aspecten van oud worden. Daarom stellen we het uit. Soms totdat het te laat is. Dan worden beslissingen feitelijk voor ons genomen, in urgente of stressvolle situaties.
Om allerlei redenen vinden we het moeilijk te anticiperen op mogelijke persoonlijke toekomsten. Bijvoorbeeld, omdat we onze behoeftes voor de toekomst niet kunnen inschatten. Of omdat we liever niet nadenken over mogelijke negatieve aspecten van oud worden. Daarom stellen we het uit. Soms totdat het te laat is. Dan worden beslissingen feitelijk voor ons genomen, in urgente of stressvolle situaties.
Het rapport Weten is nog geen doen laat zien dat actief keuzes maken en in actie komen niet voor iedereen even makkelijk is. Naast Denkvermogen hebben we ook Doenvermogen nodig en dat is een moeilijk te trainen vaardigheid.
Referentie:
WRR - Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (2017). Weten is nog geen doen. Een realistisch perspectief op redzaamheid.
> literatuur
The End of History Illusion is het verschijnsel dat als ik jou vraag: ‘Ben je de afgelopen 10 jaar veel veranderd?’, jij zegt: ‘ja’. En als ik je vraag: ‘Ga je de komende 10 jaar veel veranderen?’, jij zegt: ‘Valt wel mee’. En dat geldt voor elke leeftijd. Mensen kunnen dus erg slecht een inschatting maken van hun toekomstige zelf.
Referentie:
Quoidbach, J., Gilbert, D. T., & Wilson, T. D. (2013). The end of history illusion. Science, 339(6115), 96-98.
> literatuur
Hoe lukt het wel?
Het valt niet mee om over je eigen toekomst na te denken. Toch blijkt uit het MyFutures project dat er wel degelijk kansen liggen om mensen hierin te ondersteunen. Het gaat er om op het juiste moment het juiste gesprek te hebben, en dát is te ontwerpen.
Gesprekken over de toekomst zijn waardevol. Met familieleden praten over de toekomst kan leiden tot een genuanceerder en realistischer beeld van die toekomst. Een gesprek met een zorgverlener over de toekomst kan inhoud leveren om een weloverwogen beslissing te nemen over die toekomst. Of het kan bijvoorbeeld leiden tot een diepgaander gesprek met leeftijdsgenoten.
2 denkbewegingen
6 elementen
The Path of Expression
Als je mensen over behoeftes in de toekomst wil laten denken, laat je ze eerst over het heden nadenken, dan over ervaringen uit het verleden en wat die zeggen over hun behoeftes, om daarna pas de stap te maken naar de toekomst.
Referentie: Sanders, L., & Stappers, P. J. (2012). Convivial Toolbox: Generative research for the front end of design.
> literatuur
De twee denkbewegingen
van een gesprek
Voor een zinvol gesprek over mogelijke persoonlijke toekomsten zijn twee denkbewegingen belangrijk: Reflectie en Perspectief. Reflectie is nodig om er achter te komen welke persoonlijke waardes, behoeftes en wensen voor iemand belangrijk zijn. Perspectief en verbeeldingskracht zijn nodig om je verschillende mogelijkheden te kunnen voorstellen. In het ontwerp van een zinvol gesprek over mogelijke persoonlijke toekomsten streven we er dan ook naar deze twee denkbewegingen aan de orde te laten komen.
Reflectie
Reflectie is nodig om er achter te komen welke persoonlijke waarden, behoeftes en wensen belangrijk zijn. Door deze reflectie wordt het denken over de toekomst persoonlijk relevant.
Als je mensen over behoeftes in de toekomst wil laten denken, laat je ze eerst over het heden nadenken, dan over ervaringen uit het verleden en wat die zeggen over hun behoeftes, om daarna pas de stap te maken naar de toekomst.
Referentie:
Sanders, L., & Stappers, P. J. (2012). Convivial Toolbox: Generative research for the front end of design.
> literatuur
Perspectief
Perspectief en verbeeldingskracht zijn nodig om verschillende toekomsten te kunnen voorstellen. Door het vergroten van perspectief en het stimuleren van verbeeldingskracht groeit het aantal verschillende mogelijkheden dat iemand zich kan voorstellen.
Perspectief:
Zicht op een toekomst
Als je een grote toekomst voor je ziet denk je anders dan als je die niet kunt of wilt zien. Laura Carstensen toonde aan dat je dit kunt beinvloeden door je iets voor te stellen. Jonge mensen denken vaak dat ze nog van alles kunnen gaan doen, ouderen denken vaak dat er weinig meer is. Maar als ze zich voorstellen dat ze binnenkort een verre reis moeten maken denken ze allebei ‘als ouderen’, als ze zich voorstellen dat er een medische doorbraak is waardoor ze plots langer zullen gaan leven, denken ze allebei ‘als jongeren’.
De zes elementen
van een gesprek
Hoe ontwerp je een gesprek waarin zowel reflectie als perspectief en verbeeldingskracht gestimuleerd worden? Daarbij zijn zes elementen van belang. Bij elk van deze elementen geven we een aantal voorbeelden van manieren om dit element in een gesprek vorm te geven.
Aanleiding:
Denken over de toekomst
heeft een aanleiding nodig
Het ontbreken van een aanleiding om het over de toekomst te hebben is een reden voor mensen om het steeds uit te stellen. Of zoals een deelnemer aan een familiegesprek zei: “Je denkt: ‘Dat doen we wel met Kerst of als het regent’. Maar uiteindelijk heb je het dan toch te druk met andere dingen.”(- Jos).
Herken de momenten waarop mensen meer openstaan voor denken over de toekomst en gebruik deze momenten
Er zijn momenten in het leven (life moments) waarop mensen meer openstaan om over de toekomst na te denken. Bijvoorbeeld bij de geboorte van een kleinkind of het overlijden van een kennis. Door dergelijke momenten te herkennen en daarbij aan te sluiten kan een gesprek over de toekomst heel natuurlijk voelen.
Hoe doe je dat?
Creëer zelf een
aanleiding als er geen directe aanleiding is
Mensen die al vaker dachten ‘eigenlijk eens na te moeten denken over…’ zullen een directe aanleiding graag aangrijpen om een gesprek over de toekomst te voeren. Is zo’n aanleiding er niet, dan kunnen we zelf een aanleiding creëren. Dat zorgt ook nog eens voor een sneeuwbaleffect. Deelnemers praten na zo’n gesprek vaak met anderen ook makkelijker over deze onderwerpen.
We hebben een aanleiding nodig:
Fogg’s model beschrijft drie voorwaarden
om tot handelen te komen: mogelijkheid, motivatie, en aanleiding. Zelfs mensen die alle mogelijkheden hebben om iets te doen wat ze heel graag willen, vinden het moeilijk om daarmee te beginnen zonder
directe aanleiding.
Referentie: Fogg, B. J. (2009, April). A behavior model for persuasive design. In Proceedings of the 4th international Conference on Persuasive Technology
< literatuur
Aanleiding:
Denken over de toekomst
heeft een aanleiding nodig
Het ontbreken van een aanleiding om het over de toekomst te hebben is een reden voor mensen om het steeds uit te stellen. Of zoals een deelnemer aan een familiegesprek zei: “Je denkt: ‘Dat doen we wel met Kerst of als het regent’. Maar uiteindelijk heb je het dan toch te druk met andere dingen.”(- Jos).
Anderen:
Denken over de toekomst
heeft anderen nodig
Weinig mensen gaan zomaar uit het raam zitten staren met de bedoeling eens goed over de toekomst na te denken. Het levert meestal ook niet veel op. Het is vaak in een gesprek met anderen dat we gedwongen worden onze eigen gedachtes en ideeën veel preciezer te formuleren. In een goed gesprek kunnen we onze ideeën vergelijken, aanscherpen, of tot hele nieuwe ideeën komen. Door met elkaar in gesprek te gaan en elkaar vragen te stellen, krijgt de toekomst een invulling, ook in relatie tot de ander. In gesprek met een ander ontstaat reflectie.
Zorg dat in het gesprek de gedachtes van deelnemers expliciet worden, door ze die te laten verwoorden
Door middel van gesprekken komen we te weten waar de ander staat en wat de verwachtingen en perspectieven van de gesprekspartner zijn. Onze eigen verwachtingen en perspectieven worden helderder als we ze vergelijken of spiegelen met die van iemand anders. Het is dus essentieel dat gedachtes expliciet verteld worden, zodat we naar elkaar kunnen luisteren en op elkaar kunnen reageren.
Hoe doe je dat?
Weet wie de anderen
in het gesprek zouden
moeten zijn
Door een gesprek met een ander te voeren, komen we te weten waar de ander staat en wat de verwachtingen en perspectieven van ons allebei zijn. Daarom is het belangrijk vooraf te bepalen welke partijen je bij het gesprek wilt betrekken. Vindt het gesprek plaats met een andere belanghebbende of juist met een neutrale partij zoals een professional? En wat is de rol van deze persoon?
Tijd en plaats:
Denken over de toekomst
heeft tijd en plaats nodig
Willen we een gesprek over mogelijke toekomsten ontwerpen dan moeten we hier actief tijd en een plaats aan toewijzen. Op het moment dat we wel verwachten van mensen dat zij over de toekomst nadenken maar hier geen tijd voor reserveren, gebeurt er niks en was de planning dus niet goed. Zo houden bijvoorbeeld mensen met een PGB vaak aan het eind van het budget nog een stuk jaar over. En dat is niet gek, want er is geen tijd aangewezen om ver vooruit te kijken.
Wijs actief tijd toe
Hoeveel tijd we toewijzen, hoe vaak en wanneer, vormt een deel van het ontwerp van het gesprek over de toekomst. Het is belangrijk om voor beide denkbewegingen, reflectie en perspectief, tijd te nemen. Gebruik bijvoorbeeld voorbereidingstijd of herhalingen om je doel te bereiken.
Hoe doe je dat?
Wees je bewust van de invloed van
de plaats
De locatie is van invloed op de sfeer en op de inhoud van het gesprek. In ieder geval zijn er praktische mogelijkheden en beperkingen om rekening mee te houden. Maar met de keuze voor een bepaalde locatie kunnen we ook één van de twee denkbewegingen, reflectie of perspectief, stimuleren.
Onderwerp en doel:
Denken over de toekomst heeft
een (afgebakend) onderwerp
nodig en een doel
“’Je moet niet te ver vooruit denken, het loopt altijd anders dan dat je denkt’, zei oma altijd.” (Mathilda) ‘De toekomst’ is een veel te breed en leeg begrip om precieze gedachtes over te formuleren. Omdat de toekomst bovendien onvoorspelbaar is, lijkt het zinloos om daar een beeld over te vormen. Als we in een gesprek toch mogelijke persoonlijke toekomsten willen verkennen, helpt het om te weten wat het doel is en het gespreksonderwerp.
Kies een specifiek onderwerp in de toekomst
De keuze van een heel specifiek onderwerp maakt het makkelijker om over de toekomst te speculeren. De vraag: ‘Hoe ziet jouw toekomst er uit?’ is moeilijk te beantwoorden. Maar de vraag: ‘Hoe woon jij over 10 jaar?’ nodigt uit verschillende mogelijkheden te overwegen.
Hoe doe je dat?
Bepaal doel en structuur voor het gesprek
Mensen die al vaker dachten ‘eigenlijk eens na te moeten denken over…’ zullen een directe aanleiding graag aangrijpen om een gesprek over de toekomst te voeren. Door als instantie een directe aanleiding te creëren Bovendien kan je een gesprek uitlokken. Bovendien zorg je voor een sneeuwbaleffect. Na zo’n gesprek is het voor deelnemers vaak makkelijker om ook met anderen over dezelfde onderwerpen te praten.
Inhoud:
Denken over de toekomst
heeft inhoud nodig
Het doel van een zinvol gesprek over de toekomst is om de denkbewegingen reflectie en perspectief en verbeeldingskracht bij elkaar te brengen. Dat vraagt om verschillende, op elkaar afgestemde soorten inhoud. Daarom moeten we vooraf bepalen hoe we het gesprek opbouwen en welke inhoud nodig is om dit te bereiken. Dat kan op meerdere manieren.
Geef inhoud in de vorm van bestaande, relevante informatie
De inhoud van het gesprek hoeft niet perse nieuw te zijn. Soms is het duidelijk welke bestaande informatie een onderdeel moet zijn van het gesprek. Dat kan zowel feitelijke informatie zijn, zoals relevante wetten en regels, als bijvoorbeeld persoonlijke ervaringen en behoeftes. Geef deze informatie een plek.
Hoe doe je dat?
Geef inhoud in de
vorm van vergelijkings-materiaal
Verbeeldingskracht kan soms best een handje geholpen worden met goede voorbeelden van anderen. Als we een mogelijke persoonlijke toekomst bij iemand anders zien en we beelden ons in dat we het zelf zijn, is dat een makkelijke manier om tot een persoonlijke reflectie te komen.
Geef inhoud in de
vorm van nieuwe prikkelende feiten
Voor een wijder perspectief kan het heel effectief zijn om nieuwe prikkelende feiten in het gesprek te brengen. Het doel hiervan is om een beetje te ontregelen en de verbeeldingskracht te stimuleren. Nieuwe prikkelende feiten kunnen opeens een ander licht op bestaande ideeën werpen of nieuwe openingen bieden om over te fantaseren.
Tastbare Tools:
Het denken over de toekomst
heeft tastbare (fysieke/ontworpen)
tools nodig
Omdat een persoonlijk relevant gesprek over mogelijke toekomsten meestal niet spontaan plaatsvindt, helpt het om het gesprek te ondersteunen met fysieke/tastbare tools. Deze kunnen in een gesprek verschillende functies vervullen.
Creëer een tastbaar overzicht
Door informatie visueel en tastbaar te maken ontstaat vanzelf samenhang en overzicht. Maak en gebruik daarom tastbare hulpmiddelen om complexe onderwerpen te bespreken. We kunnen bijvoorbeeld vragen stellen over een specifiek onderwerp, door er gewoon naar te wijzen of dingen aanpassen en toevoegen.
Hoe doe je dat?
Zet ‘dingen’ in als
neutrale gespreksleider
Een tastbaar voorwerp kan dienen als neutrale gespreksleider. Als we bijvoorbeeld vijf onderwerpen willen bespreken en er liggen vijf ‘dingen’ op tafel die besproken moeten worden, dan is ‘de agenda’ in een oogopslag duidelijk. Ook kan een voorwerp als ‘Paard van Troje’ het gesprek op een bepaald onderwerp brengen.
Zorg voor eigenaarschap
Van een tastbaar ding kunnen we de eigenaar zijn. Zeker als we iets zelf hebben gemaakt, wordt het echt iets ‘van ons’. Door mensen zelf iets kleins te laten maken, zorgen we voor een grotere persoonlijke betrokkenheid bij het onderwerp.
Reflectie:
Denken over de toekomst
is denken over je waarden
Om een plan voor de verre toekomst te maken moet je je niet vergelijken met het hier en nu, maar ver kijken naar wat je belangrijk vind in het leven. Maar hoe kom je achter wat je belangrijk vindt? Dat doe je door juist naar het verleden te kijken, te herinneren wat daar goed en slecht aan was en door die vergelijking boven water te krijgen wat je onderliggende behoeften waren. En dan vanuit die behoeften naar de nieuwe situatie te kijken. Liz Sanders noemt die beweging van heden naar verleden naar behoeften naar toekomst de ‘path of expression’
(Sanders & Stappers 2012).
Kansen om een zinvol gesprek over de toekomst aan te gaan
Wat MyFutures betreft moeten we nu met z’n allen, burgers, bedrijven, instanties, overheid, aan de slag! Het is onze overtuiging dat als we van mensen verwachten dat zij zich op de toekomst voorbereiden, we ze ook een goed ontworpen, zinvol gesprek hierover moeten aanbieden
Tijdens MyFutures hebben we een aantal gesprekken ontworpen waarin mensen een zinvol gesprek over persoonlijke toekomsten aangaan. Maar er zijn natuurlijk nog veel meer momenten waarop het bespreken van persoonlijke toekomsten belangrijk en waardevol is. Een paar van deze kansen voor een gesprek hebben we hier verzameld.
Wil je met een van deze kansen aan de slag? Of zie je zelf een enorme kans die je niet kunt laten liggen? Neem dan contact op met f.sleeswijkvisser@tudelft.nl of met de contactpersoon die bij een kans vermeld staat.
Persoonlijke toekomsten
bespreken in zorggesprekken
Veel zorggesprekken hebben een urgente aanleiding, maar vormen ook een perfect moment om dieper in te gaan op welke behoeften mensen hebben om de zorg op de lange termijn beter in te richten.
Tijdens MyFutures hebben we bijvoorbeeld een planningsgesprek ontworpen voor mensen met een persoonsgebonden budget. Maar er zijn nog veel meer momenten waarbij het bespreken van persoonlijke toekomsten een meerwaarde lijkt te hebben.
Welke kansen zien wij?
Aansluitende blokzorg
Op dit moment wordt blokzorg geheel geleverd door (dure) Wijkteams. Dat terwijl mantelzorgers vaak meer uren aan zorgondersteuning zouden kunnen gebruiken en er voor (goedkopere) lager geschoolde verpleegkundigen weinig werkgelegenheid is.
Oproep
Hoe kunnen we blokzorg zo ontwikkelen dat deze aansluit bij de behoefte van alle betrokken partijen, van mantelzorger tot verpleegkundige? En welke business cases zijn op basis van deze behoefte mogelijk?
Ben je geinteresseerd? Neem contact op met Jop van Afdeling Buitengewone Zaken.
Familiegesprekken bij intake intramurale zorg
Opname in intramurale zorg is een ingrijpende stap voor zowel cliënten als hun familie. De wensen, mogelijkheden en betrokkenheid van verschillende mensen in dit ecosysteem kan veel beter op elkaar worden afgestemd om samen de optimale zorg te verwezenlijken. Het familiegesprek zoals we dat bij MyFutures ontworpen en uitgetest hebben zou ook als voorbereiding op langdurige zorg ingezet kunnen worden.
Oproep
Hoe kunnen we het familiegesprek verder ontwikkelen zodat het nuttig is bij het voorbereiden op en inplannen van langdurige intramurale zorg?
Ben je geinteresseerd? Neem contact op met Jop van Afdeling Buitengewone Zaken.
Je eigen toekomst vorm
geven samen met je buurt
Zo lang mogelijk thuis wonen kan alleen als inwoners in buurten en wijken voortdurend samen in gesprek blijven over hun toekomst. Pas nadenken over de toekomst na je 75e is te laat. Echte veranderingen zijn dan niet meer te realiseren.
Wanneer buurtbewoners, jong en oud, samen ontwikkelen wat ze nodig hebben, ontstaan nieuwe diensten en woonconcepten die voldoen aan hun persoonlijke behoeften.
Welke kansen zien wij?
Het voeren van buurtgesprekken met verbeeldingskracht
Er is behoefte aan connectie en ondersteuning in de thuissituatie die breder is dan de huidige voorzieningen (via WMO, ZVW en WLZ) bieden. Er is behoefte aan burenhulp, verbinding en wezenlijk contact met elkaar. Maar hoe zorg je voor een zinvol gesprek tussen buurtgenoten? De leerlessen van MyFutures zouden we ook voor buurtgenoten willen ontsluiten waardoor zij zelf en gezamenlijk het heft in handen kunnen nemen.
Oproep
Wie is de opdrachtgever van dit soort sociale processen? En hoe financieren we deze methodiek en de sociaal innovators die het proces faciliteren?
Ben je geinteresseerd? Neem contact op met Monique van Kodiezijn.
Vorm geven van je eigen toekomst in je buurt: buurten aan zet!
Ontwikkeling van sociale diensten in buurten wordt gemist, waardoor de steeds langer thuiswonende kwetsbare mensen er alleen voor staan. Het begeleiden van een proces van sociale innovatie in wijken en buurten is belangrijk om samen met inwoners te doen wat zij nodig hebben om hun toekomst te realiseren in de buurt waar ze wonen.
Oproep
Kodiezijn ontwikkelde en testte de methode ‘buurten aan zet’: In 6 stappen naar een werkend prototype van een nieuwe dienst in de wijk. Nu wordt het tijd voor een grotere schaal. Hoe realiseren we ‘buurten aan zet’ in 200 buurten en wijken?
Ben je geinteresseerd? Neem contact op met Monique van Kodiezijn.
Ontdek de toekomstige wensen van de hele stad
Dienstverlening in zorg en welzijn is vaak aanbodgericht. We zijn toe aan het zelf vorm geven aan onze toekomst. Het samen in buurten realiseren van nieuwe diensten en woonconcepten. Met jong en oud. Service design thinking is bij uitstek de geschikte methodiek om dit proces te ondersteunen. Sociaal innovators om het proces te faciliteren.
Oproep
Zijn er gemeenten die dit sociaal innovatie proces in gang willen zetten in hun buurten en wijken? Of zijn er bij de gemeente functionarissen die dit proces zelf willen leren faciliteren, ook dat is mogelijk!
Ben je geinteresseerd? Neem contact op met Monique van Kodiezijn.
Praten met familie over hoe
je de toekomst samen ziet
Iedereen krijg in zijn leven, direct of indirect, te maken met mantelzorg. Maar het is moeilijk om je hierop voor te bereiden. Want hoe heb je met je familieleden een gesprek over zorgen voor elkaar nog vóórdat het aan de hand is? Een gesprek over de toekomst voelt altijd te vroeg, totdat het te laat is.
Wij geloven dat voor duurzame mantelzorg in de toekomst, het essentieel is dat families hierover in gesprek gaan. Om eens het gesprek te hebben over later. Om elkaars ideeën te leren kennen. Om er samen achter te komen welke toekomsten mogelijk zijn. En wat voor jullie belangrijk is.
Welke kansen zien wij?
Een familiegesprek over zorg en wonen voor heel Nederland
Het Familie Gesprek is een uitnodiging voor familieleden om preventief het gesprek te voeren over mogelijke toekomsten. Iedereen ontvangt een papieren uitnodiging met de spelregels en vier voorbereidende vragen. Familieleden spreken af en nemen de ingevulde vragen mee. Dit zijn de ingrediënten voor Het Familie Gesprek.
De huidige vorm van Het Familie Gesprek is in gedrukte vorm. Om heel Nederland Het Familie Gesprek te laten voeren, moet het gemakkelijker verspreid kunnen worden. Om deze reden willen het ontwikkelen naar digitale vorm, waarbij we de vier reflectieve vragen van Het Familie Gesprek willen integreren in familie-app groepen.
Oproep
Wij willen samen met ongeveer 10 geïnteresseerde partijen, waaronder gemeenten, het digitale Familie Gesprek ontwikkelen. Iedere partij kan Het Familie Gesprek inzetten en verspreiden onder eigen doelgroep. Start: najaar 2018. Ben jij een geïnteresseerde partij en wil je in samenwerking Het Familie Gesprek ontwikkelen?
Ben je geinteresseerd? Neem contact op met Sanne van Muzus.
Ouders praten met jonge kinderen over hun ziekte
Een ernstige aandoening raakt niet alleen de patiënt. Naasten lopen tegen hele andere vragen en problemen aan dan patiënten. Vragen waar zij vaak geen antwoorden op kunnen vinden. De website ‘Naasten in Beeld’ richt zich op de naaste als mens, en niet alleen als verzorger. Wanneer een ouder een ernstige aandoening heeft, dan heeft dat een grote impact op het gezin. Hiervoor is het belangrijk om het bespreekbaar te maken voor jonge kinderen, op een manier die zij begrijpen en aankunnen.
Muzus heeft samen met Harteraad voor ‘Naasten in Beeld’ een praatpakket ontworpen. Dit pakket biedt materialen om als ouders makkelijker het open gesprek aan te gaan met je kinderen in de leeftijd van 4 t/m 12 jaar. Het praatpakket is hier te downloaden
Oproep
In de tweede helft van 2018 zal het praatpakket verder ontwikkeld worden voor jongeren van 12 t/m 18 jaar. En er komt een pakket voor partners. Ben je hierin geinteresseerd?
Ben je geinteresseerd? Neem contact op met Helma van Muzus.
Zelf aan de slag!
Wil je graag een gesprek over later met jouw eigen familie uitproberen? Dat kan! 1. Download de uitnodiging Het Familiegesprek.
2. Print een exemplaar voor elk familielid: liggend A3 en dubbelzijdig.
3. Vouw de print tot een vierkant (plaatje!).
Je hebt nu voor iedereen een uitnodiging! Volg de verdere instructies op de uitnodiging. Veel plezier!
Heb je interesse om Het Familiegesprek via jouw organisatie te verspreiden of verder te ontwikkelen? Neem dan contact op met Sanne van Muzus.